ROPÖRTAJ
Sabahattin Zaim Vakıf Üniversitesi Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık bölümü mezunu İLKNUR ULAŞ ile Sanat terapisi üzerine sohbet gerçekleştirdik.
Öncelikle merhaba, bizlere kendinizden bahseder misiniz?
Merhabalar, ben İlknur Ulaş. 23 yaşındayım.Adıyamanlıyım.İstanbul'da yaşamaktayım. Öğrenim hayatım bütünüyle İstanbul'da geçti. Sabahattin Zaim Vakıf Üniversitesi Psikoloji bölümü mezunuyum ve özel bir kurumda danışmanlık hizmeti vererek mesleğimi icra etmekteyim.
İlknur hanım, bugün sizinle sanat terapisi hakkında konuşmak üzere bir araya geldik. Bilmeyenler ve merak edenler için öncelikle Sanat terapisi nedir
Burada öncelikle ifade edilmesi gereken husus, sanatın ne olduğunu belirtmek. Klasik bir tabirle sanat, bireyin duygu veya düşüncelerini ifade etmek konusunda kullandığı araçlardan biridir. Bir tür dışa vurum aracıdır. Bireylere psikolojik destek boyutunda sanatın bir araç olarak kullanımı sanat terapisini oluşturuyor denilebilir. Burada esas amaç, bireyin içerisinde bulunduğu sorunun farkına varması ve bunun dışa vurulmasını sağlamasıdır.
O halde Sanat terapisi ne zaman ve kimlere uygulanabilir?
İnsan, özünde kelime manasında unutan bir varlıktır diye geçer literatürde. Fakat psikolojik boyutta incelediğimizde insan belleği kaydettiği hiçbir unsuru silmemekte. Yalnızca kendi içinde kaybetmektedir. Buna bilinçaltında gizlenmekte de denilebilir. Bilinç düzeyinde veya bilinçaltında var olan unsurlar ruh sağlığını derinden etkilemekle birlikte hem zihinsel hem duygusal anlamda etkileri somut bir şekilde görülebilmektedir. Özellikle duygusal ve zihinsel süreçlerin bastırılarak ilerlemeye çalışılması sağlıksız davranışlarda görülebilmektedir. Bastırma durumunu ise özellikle susma davranışı ile gözlemleyebiliriz.
Neden sustuğumuzu unut(a)mayız. Kırgınlıklarımız, kızgınlıklarımız, suçladıklarımız, yıkıntılarımız, kayıplarımız ve bazen en güzel hislerimiz. Bunlar insanı insan yapan duygulardır ve dile getirilmiyor olması insanın düşünmediği anlamına gelmemekte. Bu duygular her ne kadar davranışlarla gözlemlense de düşüncelerde var olup hüküm sürmekte. İnsanı insan yapan bu unsurların yerinde ve zamanında doğru kişiye ve doğru şekilde dışa vurulmasına ihtiyacı vardır. Çünkü insan, biyo-psiko-sosyal bir varlık. İletişim ise sosyal alanı besleyen ve Doğan Cüceloğlu’nun da değimiyle ‘insanı var eden’ bir süreçtir. Bazen bu var olma diye adlandırdığımız süreç, sağlıklı bir şekilde ilerleyemeyebiliyor. Birey doğru bir şekilde dışa vurum gerçekleştirememekle birlikte bu durum birtakım bozukluklar ile davranışlara yansıyabilmektedir. Bu durumda en sık kullanılan terapi yöntemlerinden biridir sanat terapisi. Burada bireyin kendi iç dünyasına yönelmesi ve görülmeye muhtaç olduğu alanlarını fark etmesi esas olmakla birlikte bunların dışa vurulmaya olan ihtiyacını karşılamakla ilişkilidir sanat terapisi.
Sanat terapisi, sözün bittiği yerde konuşur, bireyin kendi içindeki dünyasında biriktirdikleri arasında oluşan karmaşadan çıkış yolu bulur.
Sanat terapisinin kimler için uygun olduğu düşünüldüğünde kesin bir profil çizmenin doğru olmadığını düşünmekteyim. Her birey için uygun olduğunu ve hatta bireylerden sanatsal alanlarda yetenekli olması gibi bir beklenti içinde bulunulmamaktadır. Fakat daha çok bilinçaltında bastırılmış problemleri olan (travma gibi), kaygı gibi baş edilemeyecek düzeyde stres yaşayan, anksiyete, bipolar bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), panik atak, sosyal fobi gibi kendini ifade etmekte olağanüstü sorun yaşayan bireylerde daha sık kullanılan bir terapi yöntemidir.
Sanat terapisi türleri nelerdir(nasıl yapılır)?
Sanat terapisinde uygulanan birçok yol, teknik bulunmakta. Müzik, psiko-drama, görsel sanatlar, kum, kil, yazma gibi sanat türleri bulunmakta. Bu türler vasıtasıyla ortaya çıkan ürünler, bireyin iç dünyasını daha sembolik ve somut bir şekilde sunmaya yardımcı oluyor. Bu türleri biraz daha açacak olursak; musikinin Osmanlı döneminde bir tedavi metodu olarak kullanıldığını görebiliriz. Belli bir makamın belirli zamanlarda hastalara dinletildiği ve iyileşmeler gözlemlenmiştir. Drama türü ile birlikte özellikle grup çalışmalarında bireyler gerçekleştirdikleri canlandırmalar ile birlikte çeşitli çözüm yollarını keşfetmesine katkı sağlamakta. En sık gördüğümüz türler arasında ise yine güzel sanatlar yer almakta. Yapılan çizimler, oluşturulan heykeller de estetiksel bakış açısından ziyade bireyin iç dünyası hakkında fikirler sunduğu gözlemlenebilmekte.
Sanat terapisi sadece belirli özel ortamlarda mı uygulanabilir ve öyleyse ortam için uygunluk şartları nelerdir?
Sanat terapisi uygulanan tekniğe uygun bir ortam sunmalıdır. Aynı zamanda teknikler doğrultusunda kullanılacak araç gereçlerin de ihtiyacı karşılar nitelikte olması beklenir. Sıklıkla grup ile çalışmaların gerçekleştiği görülse de bireysel olarak da sanat terapisi çalışılmaktadır.
Hangi terapi yöntemi olursa olsun, bireyin kendisini rahat ve güvende hissetmesi en önemli koşuldur. Özellikle gizlilik ve güvenlik terapi sürecinde büyük rol oynamaktadır. Bu durum bireyin kendini daha rahat açmasını sağlamakla birlikte sürecin daha sağlıklı ilerlemesine katkı sağlayacaktır. Bu doğrultuda terapistin ortamı düzenlemesi gerektiğini düşünmekteyim.
Son olarak iyileşme sürecinde sanat terapisinin etkisi nedir?
Sanat terapisinin temel de iki amacının olduğu söylenebilir. Fark etmek ve iyileştirmek. Bir değişime veya gelişime gidilebilmesi için öncelikle ihtiyacın hissedilmesi, fark edilmesi gerekmekte. Ancak bu şekilde değişim ve gelişim için istek oluşabilecektir. Çünkü istek ihtiyaçtan doğmaktadır ve insanı en çok istekler harekete geçirebilmektedir. Biz buna motivasyon da diyebiliriz, gücü kendinde bulmakta diyebiliriz.
Birçok ruh sağlığı bozukluğunun ise sebeplerine baktığımızda temelde bireylerin ihtiyacının ne olduğundan, bu farkındalıktan kaçmasının yer aldığını görmekteyim. Bu durumda birey, sanat terapisi ile kaçtıklarıyla yeniden karşılaşabilme imkânı bulmaktadır. Bu karşılaşma ile nelerin iyileşmesi gerektiği görülmekte ve artık içsel süreçte yer alan bastırılmış, kaybolmuş duygular ve düşünceler daha çok belirgin hale gelmektedir. Belirgin hale gelen duygusal ve zihinsel süreçler sanat terapisi ile birlikte iyileşme sürecinde yer almakta ve birçok yeniliğinde kapısı açılmakta.
Duygusal ve zihinsel anlamda gerçekleşen iyileşme ile birlikte ruhsal anlamda gelişim gösteren bireylerin aynı zamanda sanat aracılığı ile sanatsal anlamda yetenekleri de gelişmekte veya desteklenmektedir. En önemli çıktısının ise bireylerin kendilerine dair öz farkındalıkları gelişmektedir. Çünkü sanat terapisi sürecinde birey, sıklıkla kendi iç dünyasına yönelmekle birlikte kendisine dair birçok yeniliği de keşfetmekte.
-Bu eşsiz ve faydalı sohbet için çok teşekkür ederim. Eminim ki sanat terapisi hakkında A'dan Z'ye tüm bilinmesi gerekenleri bizlerle paylaşarak zihinlerdeki sanat terapisi kavramına ışık tuttunuz. Ben dinlerken aynı zamanda farkındalık sürecinin de içine girdiğimi hissettim. Umarım okurlarımızda aynı etki ve verimliliği hissederler.
+Bende sorularınızı keyif alarak cevapladım, teşekkür ederim.